මංගල පෝරුවේ චාරිත්‍රයක් වන මංගල මුදුව පලඳවනු ලබන්නේ පෝරුවේ සිටය. එහෙත් සමහර මංගල උත්සවවලදී විවාහය ලියාපදිංචි කර අවසානවෙත්ම යෙදී ඇති නැකැත් චාරිත්‍රානුකූලව විවාහ රෙජිස්ට්‍රාර්වරයා හෝ රෙජිස්ට්‍රාර්වරිය ඉදිරිපිටදී මුදු මාරුකර ගැනීම සිදුවේ. එමෙන්ම විවාහය දේවස්ථානයකදී සිදුකරන්නේ නම් එයට සහභාගි වන පියතුමා හෝ පූජකතුමා ඉදිරියේදී මුදු මාරුකර ගනිති. පෝරුවේ සිට මුදු මාරුකරගන්නා අවස්ථාවේදී සියලුම නැකැත් චාරිත්‍රවලට අනුකූලව එය ඉටුකරති. මනාලයා හා මනාලිය මවුපියන්ට බුලත් අත දී වැඳ නමස්කාර කොට නැකැත් අනුව සුබ හෝරාවෙන් පොරුවට නංවති.
පෝරුවේදී පළමුකොට මනාල මහතා විසින් මනාලියගේ වම් අතේ වෙදඟිල්ලේ රන් මුදුවක් පලඳවති. මනාලිය ද මනාලයාගේ දකුණු අතේ වෙදඟිල්ලේ රත්රන් මුදුවක් පලඳවති. ඒ තුළින් නව යුවළගේ ආදරය, කරුණාව හා සුහදතාවය සංකේතවත් කෙරේ. මුදු මාරු කිරීමෙන් අනතුරුව මනාලියගේ ගෙලෙහි රන් මාලයක් පලඳවනු ලබන්නේ මනාලයා විසිනි. නව යුවළක් අතර රන් මුදු පැලඳවීමේ සිරිත එදා මෙන්ම අදත් පැවැතෙන චාරිත්‍රයකි.
රන් මුදු පැලඳවීමේ ඉතිහාසය ඉතා දීර්ඝ බව ඒ පිළිබඳව ඇති තොරතුරුවලින් සනාථ වේ. මුලින්ම රෝමයේ රන්මුදු පැලඳවීමේ අයිතිය හිමිව තිබුණේ එක්තරා කොටසකට පමණි. පසුව එය හැම කෙනෙකුටම රන්මුදු පැලඳවීමේ ජන්ම දින සංවත්සර උත්සවවලදී මුදු දීම සිරිතක් වූ බැවිනි. පසු කලකදී මතක මුදු දීමේ චාරිත්‍රයක් ද ඇතිවිය. මහාකවි ශේක්ෂ්පියර් තම හිතමිතුරන් කීපදෙනෙකුට මතක මුදු ලබාදුන් බවත් පොතපතේ සඳහන්ව ඇත. දහඅටවන සියවසේදී මියගිය තරුණියන් සිහිකිරීම සඳහා සුදු යකඩවලින් මුදු සාදා පලඳවා ඇත.
ගුප්ත බලවේගවලින් හා යම් යම් ලෙඩ රෝගවලින් වැළකීම සඳහාත් ලෝහ වර්ග, සත්ව අන් වෘක්ෂ කොටස් ඇල්ලූ මුදු සාදා පලඳා ගැනීමේ සිරිතක් ද එදා රෝමයේ පැවැති අතර පුරාතණයේ අපේ දේශීය වෛද්‍යවරුන් ද මුද්ද ප්‍රතිකාර කිරීම සඳහා යොදාගන්නා ලදි. එම මුද්ද හඳුන්වනු ලැබුවේ බෙහෙත් මුද්ද යනුවෙනි. මුද්ද යම් යම් ආකාරයට සකස්කොට පැලඳ සිටීමට පුරුදුව සිටි රෝමන්වරු එය ඉතා අලංකාරවත් අන්දමට සකසා පැලඳ ගනී. යුදව්වන්ගේ පැතලි රාමුවක් හා උඩට තුන්හුලස්ව අලංකාරවත්ව තිබුණි.
මනා සබැඳියාවක් ඇති මනා බලගතු මුද්ද ගැන කොතෙකුත් තොරතුරු ඇත. රාවණාගේ මාලිගයේ සිරවී සිටි සීතාවන් සොයා ආ හනුමා තමා ඇය සොයා ආවේ රාමායන්ගේ ඉල්ලීම පිට යැයි සත්‍ය කියාපෑමට රාමායන්ගේ මුද්ද පෙන්නුවේය. තම ආදරණීය හිමිගේ මුද්ද දැකීමෙන් මහත් සොම්නසට පත්වූ සීතා මුද්ද ගෙන තම ඉණෙහි තබාගෙන පසුව මුද්ද සිපගෙන ළයට තුරුලු කරගත්තාය. සීතාගේ සියලු තතු දැනගත් හනුමාන් රාමා වෙත ගොස් සීතාගෙන් ලබා ගත් මුදුව දී තමා ඇසූ දුටු දේ ඔහුට කියා සිටියේය. මංගල මුද්ද ගැන සඳහන් කිරීමේදී ඊජිප්තියන්වරු අමතක නොකළ යුතුව ඇත. ඒ මංගල මුද්ද පළමුවෙන්ම යොදාගෙන ඇත්තේ ඔවුන් බැවිනි. රෝමන්වරු ද මංගල මුද්ද විශේෂත්වයෙහිලා සැලකූහ. මංගල මුද්ද නිෂ්පාදනය කිරීමට රන් මෙන්ම රිදී, යකඩ, වානේ, පිත්තල මෙන්ම පන් වර්ග ද, සත්ව හම්, ලී ආදී නොයෙකුත් දේවල් යොදාගෙන තිබුණි.
මංගල මුද්දේ අකුරු, මල්, රූප මෙන්ම අලංකාර මල්, චිත්‍ර කෙටීම ආරම්භ වී ඇත්තේ ෂේක්ෂ්පියර්ගේ කාලයේදීය. සමහර මුදුවල ඉතා කුඩා අකුරින් පැහැදිලිව කවි පවා කොටන ලදි. මංගල මුදුවේ ආගමික අදහස් කෙටවීම සිදුව ඇත්තේ යුදෙව්වන් අතරය. ද්‍රවිඩ විවාහ සිරිත් අතර ද තලප්පාව බැඳීමක් ඇතිවේ. එසේ තලප්පාව බැඳීමෙන් පසු මනාලයාගේ පියා මනාලයාට මුදුවක් පලඳවා සිප ගනී. මෙසේ මුදුව මනාලයාට පලඳවනු ලබන්නේ විවාහයට පෙර දිනකදීය. මංගල දිනයේදී මනාලියගේ හිස රත්පැහැ කෘතිම මල්වලින් අලංකාර හිස් පලඳනාවලින් ද සරසන ලදි. එමෙන්ම ඇඟිලිවල වටිනා මුදු රාශියක්ම පලඳවති.
විවාහයකදී මුදු මාරුකිරීම තුළින් සිදුවන්නේ කාන්තාවගේ ආරක්ෂාව තහවුරු කිරීමක් ලෙසට ද විශ්වාස කළහ. ඒ ඇය විවාහක කාන්තාවක් බව හැඟවීමටයි. අන් පිරිමින්ගෙන් ඇයට කරදර හිරිහැර සිදුවීම වළක්වා ගැනීමට එය පෙන්නුම් කරන බැවිනි. මුදු පැලඳවීම අතේ ඇඟිලිවලට පමණක් සීමා නොවී අතේ, පාදයේ මෙන්ම නහයේ ද පැලඳීම සිරිතක් බවට පත්ව ඇත. මිනිසා මෙසේ මුදු පැලඳීමට පටන් ගත්තේ බොහෝ කලක සිටය. ඉපැරණි ශිෂ්ටාචාරයන්හි මිනිසුන් පවා නොයෙක් අයුරින් සකස් කරගත් මුදු පැලඳූහ. ජනප්‍රවාදයේ තොරතුරුවලින් ද මෙය තහවුරු වේ. මුදු පැලඳවීම කෙනෙකුගේ නිලය, තත්ත්වය හෝ ගරුත්වය පෙන්නුම් කරන ලකුණක් ද විය. පර්සියානු රජමාලිගයේ රාජ්‍ය පණිවිඩකරුවෝ රජුගේ පණිවිඩයක් බව ඔප්පු කිරීමට රජුගේ මුද්ද ද රැගෙන ගොස් ඇත. පසුව මෙසේ රාජකීය මුද්ද ගෙන යාමේදී එය නැතිවේදෝයි යන බියක් පැවතීම නිසා මුද්ද වෙනුවට මුද්දේ සටහන තැබූ වියළා සකස් කරන ලද මැටි අනුරුවක් රැගෙන ගොස් ඇත.
පාරම්පරික දේශීය වෛද්‍යවරුන් විසින් රෝගීන්ගේ නාඩි පරීක්ෂා කිරීමේදී ප්‍රධාන වශයෙන් පාවිච්චි කරනු ලබන්නේ වෙදඟිල්ලයි. වෙදඟිල්ල අනෙකුත් ඇඟිලිවලට වඩා විශේෂත්වයක් ගනිති. ඒ රන්මුදු පැලඳවීම සඳහා වෙදඟිල්ල තෝරාගෙන තිබීමයි. වෙදඟිල්ල රණඟිල්ල නමින් ද හඳුන්වති. (රණාඟිල්ල) ජ්‍යොතිෂය අනුව රණඟිල්ල අයත් වන්නේ රවි මණ්ඩලයටයි. ශිල්පයටත් වාස්තුවටත් පෙන්නුම් කරන වෙදඟිල්ල දික්ව පිහිටියේ නම් භෝග සම්පත් හා විද්‍යාවට ද දක්ෂ බව දක්වා ඇත. වෙදඟිල්ලේ රන්මුදුව පලඳවනු ලබන්නේ එය විශේෂ වූ ඇඟිල්ලක් බැවිනි. ජ්‍යොතිෂයට අනුව රවි මණ්ඩලය හොඳින් වෙදඟිල්ලේ පිහිටා ඇත.
උපදෙස්- ජ්‍යොතිෂ් ප්‍රභාෂ්වර මොරටුවේ තිස්ස මහානාම